Gốm Chu Đậu là một trong những làng nghề gốm nổi tiếng lâu đời tại thôn Chu Đậu nay thuộc huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Làng nghề này phát triển hưng thịnh nhất trong giai đoạn từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 17, sau đó bị thất truyền. Sang thế kỷ XX, gốm Chu Đậu đã được những người con đất gốm khôi phục và phát triển rực rỡ cho đến ngày nay.
Hiện nay, hiện vật gốm cổ Chu Đậu đã được trưng bày tại 46 bảo tàng danh tiếng tại 32 quốc gia trên thế giới.
Bình Hoa Lam - sản phẩm nổi tiếng nhất của gốm Chu Đậu
Vậy điều gì đã khiến gốm Chu Đậu được thế giới đánh giá cao đến vậy? Câu trả lời nằm ở chất men gốm đặc biệt.
Men gốm Chu Đậu - Độc bản Việt Nam
Gốm Chu Đậu được tạo ra từ một lớp men vô cùng đặc biệt, được làm từ tro trấu. Người ta sẽ đốt vỏ của hạt lúa vàng (trấu) thành tro, sau đó chiết xuất thành men gốm.
Điều đặc biệt là lớp men này hoàn toàn được làm từ tự nhiên nên rất an toàn khi sử dụng. Lớp men này đã được Tổ chức kỷ lục Việt Nam công nhận là dòng men thiên nhiên độc bản Việt Nam.
Bên cạnh đó, men gốm Chu Đậu cũng thể hiện đậm nét bản sắc văn hóa của Việt Nam khi nó được tạo ra từ cây lúa - hình ảnh biểu tượng của nền văn minh lúa nước Việt Nam.
Mặc dù được làm từ nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên, nhưng men gốm Chu Đậu lại vô cùng bền vững với thời gian. Trải qua 400 năm thất truyền, bị chôn sâu dưới lòng đất và dưới lòng biển ở Cù Lao Chàm, đối mặt với sự bào mòn của muối và các sinh vật biển, các cổ vật gốm Chu Đậu khi khai quật vẫn giữ được những hoa văn, họa tiết quan trọng. Điều này cho thấy độ bền ấn tượng của men gốm Chu Đậu.
Với mong muốn phục hưng lại gốm Chu Đậu một cách trọn vẹn, Công ty cổ phần Gốm Chu Đậu đã tìm mọi cách để phục dựng lại lớp men gốm đặc biệt này. Quá trình này hết sức khó khăn. Mọi thứ bắt đầu từ con số 0. Thông qua lời kể và các tài liệu ghi chép được cùng với sự tìm tòi không ngừng nghỉ, đến nay công ty Gốm Chu Đậu đã có thể tự tin khẳng định đã phục dựng thành công lớp men gốm Chu Đậu cổ.
Quy trình tạo nên lớp men gốm Chu Đậu trải qua các công đoạn như sau:
Vỏ trấu được tách từ những hạt thóc vàng sau mỗi mùa thu hoạch. Sau đó, sẽ được cất trữ, bảo quản cẩn thận trong kho. Cuối cùng, trấu sẽ được đốt thành tro đúng kỹ thuật để chiết xuất thành men.
Dưới bàn tay của những nghệ nhân tài ba, các sản phẩm gốm Chu Đậu sẽ được phủ lên một lớp men bóng để tăng độ bền đẹp.
Với chất liệu hoàn toàn sẵn có từ tự nhiên, nhưng qua sự chiết xuất đặc biệt đã tạo nên một dòng men độc bản của Việt Nam và cả thế giới.
Ngoài ra, nhiệt độ nung của men gốm Chu Đậu rất cao, khoảng 1250 - 1260 độ C nên men tro Chu Đậu khác biệt hoàn toàn với những màu men khác.
Các dòng men khác thường được trộn thêm phụ gia để hạ thấp nhiệt độ nung, nhằm làm giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm nên chất lượng men không được đảm bảo. Trong khi đó, lớp men gốm Chu Đậu được nung ở nhiệt độ cao nên vô cùng bền chắc với thời gian. Bên cạnh đó, men Chu Đậu không hề được pha trộn thêm bất cứ chất phụ gia nào nên rất an toàn khi sử dụng.
Hiện nay, Gốm Chu Đậu được sản xuất chủ yếu theo hướng thủ công truyền thống, chia làm 3 dòng sản phẩm chính: Hàng phục chế theo các mẫu gốm Chu Đậu cổ, hàng gia dụng và hàng xuất khẩu.
Hầu hết các sản phẩm gốm Chu Đậu hiện nay đều được khách hàng đánh giá cao, ngày càng ưu chuộng làm quà tặng và trưng bày trong gia đình.
Cặp bình Hoa Lam - Tỳ Bà, quà tặng gốm Chu Đậu
